ارتباطات یكی از نیازهای حیاتی بشریت است و انسان همواره به دنبال ابداع فناوریهایی بوده است كه بتواند با استفاده از آن با سایر همنوعان خود ارتباط برقرار نماید . در گذشته ای نه چندان دور كه انسان استفاده از اینترنت را تجربه نكرده بود ، ارتباطات محاوره ای صرفا از طریق تلفن و به كمك خطوط PSTN) Public Switched Telephone Network) انجام می گرفت . در سیستم فوق ، سیگنال های صوتی آنالوگ با استفاده از كابل های مسی حمل و مبادله داده خصوصا در مسافت های طولانی پر هزینه انجام می شد و ارتباطات دوسویه ویدیویی رویایی بیش نبود ( در آن زمان صرفا از تلویزیون استفاده می گردید كه به عنوان یك رسانه دوسویه محسوب نمی گردد ). ابداع كامپیوترهای شخصی ، فن آوری های جدید ارتباطی نظیر تلفن های سلولی و نهایتا اینترنت نمونه هایی در این زمینه می باشند كه باعث شده است انسان بتواند با استفاده از سرویس های جدیدی نظیر نامه الكترونیكی ، چت و مواردی دیگر با سایر افراد ارتباط برقرار نماید . در حال حاضر می توانیم نظاره گر یك انقلاب واقعی در عرصه ارتباطات باشیم . هر شخص با استفاده از كامپیوتر و اینترنت می تواند با سایر افراد مورد علاقه خود ارتباط برقرار نموده ، داده ای را مبادله و یا از طریق امكانات نرم افزاری موجود با یكدیگر گفتگو نمایند .
VoIP ( برگرفته از Voice over internet protocol ) که با نام IP تلفنی نیز از آن یاد می شود ، امکان استفاده از اینترنت به منظور مکالمات تلفنی را فراهم می نماید . در مقابل استفاده از خطوط تلفن سنتی ، VoIP از فن آوری دیجیتال استفاده می نماید و نیازمند یک اتصال broadband نظیر DSL است . هم اینک شرکت های متعددی سرویس فوق را در اختیار علاقه مندان قرار می دهند .در واقع با استفاده از فن آوری VoIP صدای انسان توسط بسته های اطلاعاتی IP و از طریق اینترنت ارسال می گردد . VoIP می تواند به منظور تامین خواسته فوق از سخت افزارهای شتاب دهنده استفاده نماید و یا از آن در یك محیط مبتنی بر كامپیوترهای شخصی استفاده گردد .
در زمان استفاده از خطوط PSTN ، كاربران عملا" هزینه زمان استفاده شده توسط شركتی كه مدیریت خط PSTN را برعهده دارد ، پرداخت می نمایند و هر اندازه كه بیشتر با تلفن صحبت نمایند هزینه بیشتری را نیز می بایست پرداخت نمایند. علاوه بر این ، نمی توان بطور همزمان با بیش از یك شخص گفتگو نمود . در فن آوری VoIP می توان هر زمان و با هر شخص گفتگو نمود . بدین منظور كافی است كه در آن زمان سایر افرادی كه می خواهید با آنان گفتگو نمائید نیز به اینترنت متصل شده باشند . مكالمه برقرار شده تا زمان دلخواه ( مستقل از هزینه های مربوطه ) می تواند ادامه یابد. علاوه بر این ، می توان در یك زمان با چندین نفر گفتگو نمود . در زمان گفتگو با سایر افراد و بطور همزمان می توان با آنان داده ای ( نظیر تصاویر ، نمودارها و تصاویر ویدیوئی ) را نیز مبادله نمود .
مزیتهای Voip فقط به کاهش هزینه ها محدود نمی شود. در Voip چیزهایی امکان پذیر است که در سایر سیستمهای تلفنی امکان پذیر نیست. برای مثال با استفاده از سیستم Vonage که با یک روتر و یک اتصال Broadband کار میکند شما میتوانید همه جا تلفن ثابت خودتان را به همراه داشته باشید Kerry Ritz یکی از مسولان Vonage میگوید٬ اگر شما عضو Vonage در انگلستان باشید دستگاه سازگار کننده ی تلفنتان را به همراه خود به فرانسه یا اسپانیا دو کشوری که بیش از یک میلیون انگلیسی خانه ی دومشان در آنجا است ببرید و سپس سرویس Vonage تان را به یک خط Broadband متصل سازید آنگاه میتوانید همانگونه که در انگستان بوده اید به تلفنهایتان پاسخ دهید یا تلفن بزنید. در این حالت هزینه های تماس های تلفنی تان با هزینه ی تماس هایتان در انگلستان برابری میکند و شما هیچ هزینه ی اضافی بابت دوری مسافت یا حضورتان در کشوری غیر از انگلستان متحمل نمی شوید و بهتر بگوییم دیگر مسافت در هزینه ها تاثیری نخواهد داشت. اما چیزی که مسلم است در هر جایی که شما بخواهید از این سرویس بهره بگیرید می بایستی یک اشتراک Broadband در اختیار داشته باشید. همچنین شما میتوانید اجازه ی استفاده از یک کد منطقه ای را خریداری نمائید و سپس تماسهایتان را به گونه ای برقرار نمائید که گوئی در شهر یا کشوری هستید که اجازه ی استفاده از کدش را خریداری کرده اید٬ سرویس مذکور در حال حاضر فقط در انگلستان و شمال امریکا ارائه می شود و شما می بایستی به صورت ماهیانه حق اشتراکی را برای استفاده از آن پرداخت نمائید. البته این حق اشتراک آنقدر ناچیز است که با رایگان بودن این سرویس فرقی ندارد. این قابلیت که سبب شده است تا ما خودمان را از دست شرکتهای ارائه دهنده خطوط بین المللی تلفنهای ثابت رها سازیم چندان خوشایند این شرکتها نیست٬ زیرا دیگر هزینه شارژی برای تماسها پرداخت نمی شود و قیمت تماسهای بین المللی با قیمت تماسهای محلی برابری میکند. عوامل مذکور سبب شده است تا شرکتهای مخابراتی بین المللی و ملی برای سر پا ماندن تدابیر تازه ای را اتخاذ کنند٬ به عنوان مثال شرکت ملی مخابرات هلند موسوم به KPN قصد دارد نیروی انسانی خود را به نصف کاهش دهد٬ زیرا این شرکت معتقد است تکنولوژِی Voip سبب شده است تا درآمدهای شرکت ملی مخابرات هلند به نصف کاهش یابد.
بسیاری از شرکتها و سازمانها که ادامه فعالیت تجاری آنها به اینترنت وابسته می باشد، نیاز به ارسال و دریافت اطلاعات، ارتباط با سرورهای مختلف برای انجام فعالیت های مالی و ... دارند . همچنین در بسیاری موارد فعالیت اقتصادی سازمانها بر پایه اینترنت استوار شده است. در همین راستا خدمات پهنباند (Broadband)، از جمله خدماتی است که برای استفاده کارآمد شرکتها و سازمانها از اینترنت و برقراری ارتباط میان نقاط مختلف جغرافیایی ارائه میشود. پهنباند (Broadband)، واژهای است که برای تشریح اتصال پرسرعت دادهها به کار میرود و منظور از خدمات پهنباند، راهکاری است که شرکتها و سازمانها را قادر میسازد تا بتوانند به صورت آنلاین و سرعتی به مراتب بیشتر از تماس تلفنی ساده، به شبکه جهانی اینترنت و شبکههای محلی وصل شوند.
سازمان ها و شرکت هایی که از این خدمت استفاده می کنند، از ویژگی های گوناگونی بهره می برند که به برخی از آن ها اشاره می شود
در این بخش لازم است به برخی مسائل حاصل از ائتلاف بین معماری VoIP و اینترنت اشاره گردد. مبادله داده صوتی می بایست به صورت بی وقفه انجام گردد و این موضوع با معماری نامتجانس اینترنت كه ممكن است از تعدادی روتر ( ماشین هائی كه مسیریابی بسته های اطلاعاتی را انجام می دهند ) به منظور مسیریابی بسته های اطلاعاتی استفاده نماید، همخوانی نداشته و می تواند باعث بروز مسائل خاصی نظیر افزایش زمان RTT ( برگرفته Round Trip Time ) گردد . بنابراین ، می بایست با اعمال تغییرات لازم و بكارگیری فن آوری های دیگر ، زمینه استفاده موثر از فن آوری VoIP را فراهم نمود .
برای ایجاد یك ارتباط مبتنی بر VoIP ، می بایست مراحل زیر را دنبال نمود ( تمامی مراحل می بایست بدون وقفه انجام گردد).
گیت وی VoIP و یا (VoIP Gateway) گاهی گیت وی مدیا (Media Gateway) نیز نامیده می شود دستگاهی است که خطوط تلفن معمولی (آنالوگ) را با شبکه دیتا (مثلا اینترنت) متصل می کند. در یک سیستم ویپ گیت وی اهمیت فراوانی دارد. بدون گیت وی VoIP نمی توان سیستم تلفنی بر اساس IP را به سیستم تلفن سنتی متصل کرد. به عبارت دیگر سیستم VoIP به صورت جزیره ای از دنیای خارج جدا می شود. با توجه به اینکه کاربران VoIP به هر حال نیازمند تماس با کاربران تلفن آنالوگ و یا موبایل هستند، وجود نوعی گیت وی حتما مورد نیاز است. یک گیت وی VoIP اتصال سیستم تلفنی VoIP به شبکه مخابراتی تلفن آنالوگ را امکانپذیر می کند. گاهی به این تجهیزات گیت وی های IP نیز گفته می شود. این گیت وی ها وظیفه تبدیل مکالمات تلفنی خطوط تلفن به بسته های دیتا را بر عهده دارند. همچنین گیت وی ها عکس این عمل را نیز انجام می دهند و تماس های اینترنتی را به مکالمات تلفنی آنالوگ تبدیل می کنند. گیت وی های VoIP در یک سیستم تلفن مبتنی بر IP از اهمیت خاصی برخور دارند و کیفیت صدا و پایداری سیستم تا حد زیادی به عملکرد آن ها وابسته است. از این نظر گیت وی های ویپ را می توان به گیت وی های خانگی و کوچک، گیت وی های سازمانی و گیت وی های ویپ اپراتورها (Carrier VoIP Gateway) تقسیم کرد.
هر سیستم VoIP نیازمند سروری است که تماس های تلفنی را ایجاد کند و سپس آن را کنترل نماید. این سرور گاهی مدیر تماس (call manager) و گاهی سرور کاربردی (application server) نیز نامیده می شود. در هر صورت کاربرد سرور VoIP در شبکه ، دریافت درخواست های تلفنی از یک کاربر و فوروارد کردن آن به کاربر دیگر است. البته ممکن است بر اساس تنظیمات انجام شده این سرور پیام های دریافت شده را به نحوی تغییر دهد و یا خود پیامی جدید ایجاد کند.
مراکز تلفن آی پی (IP PBX) مراکز تلفن نوینی هستند که بر اساس فناوری IP کار می کنند. در مقایسه با یک مرکز تلفن سنتی آنالوگ، یک IP PBX اولاً امکانات تلفنی خیلی بیشتری را پشتیبانی می کند و ثانیاً با سهولت خیلی بیشتری پیاده سازی و تنظیم می شود.
این سرور می تواند تماس های تلفنی را ایجاد کند. به طور اجمال می توان عملکرد یک IP PBX را اینگونه توضیح داد: زمانی که یک تلفن IP روشن میشود با سرور VoIP تماس برقرار می کند و خود را شناسایی می کند. پس از آن هر زمانی که کاربر بخواهد تماسی برقرار کند ابتدا به مرکز تلفن متصل می شود و شماره مورد نظر را اعلام می کند. مرکز تلفن VoIP با توجه به تنظیماتی که بر روی آن انجام شده است تماس را به نحوی مطلوب برقرار کرده و آن را مانیتور میکند.
تولید کنندگان محصولات VoIP انواع مختلفی از IP PBX را به بازار عرضه کرده اند. از نظر سخت افزاری میتوان مرکز تلفن را به دو دسته تقسیم کرد:
مرکز تلفن سخت افزاری : مرکز تلفن VoIP می تواند به صورت یک سخت افزار عرضه شود. ویژگی این مرکز تلفن این است که سخت افزار آن بر اساس ظرفیت مورد نظر انتخاب شده که باعث می شود پایداری مرکز تلفن بیشتر باشد و هرگز هنگ نکند .
مرکز تلفن نرم افزاری VoIP :برخی سازندگان IP PBX را به صورت نرم افزاری عرضه می کنند و انتخاب سخت افزار را به عهده طراحان سیستم تلفنی می گذارند . گاهی مرکز تلفن IP دارای یک گیت وی درونی VoIP است و قابلیت اتصال مستقیم به خطوط تلفن را دارد. اما گاهی نیاز است که برای اتصال به شبکه مخابراتی آنالوگ از یک گیت وی VoIP جداگانه استفاده شود .
دستگاه سانترال یا (Private Branch Exchange ) PBX یک شبکه تلفن خصوصی است که درون شرکتها یا سازمان ها مورد استفاده قرار می گیرد. دستگاه سانترال شماره های شهری(شماره تلفن های دریافت شده از شرکت مخابرات) یا PSTN سازمان را بین کاربران به اشتراک می گذارد و امکان استفاده از خطوط شهری و امکان تماس با خارج از سازمان را فراهم می کند.
در سیستمهای معمولی مراکز تلفن سانترال مانند پاناسونیک، خطوط داخلی به صورت محدود ارائه میگردند. به عنوان مثال 3 خط شهری با 8 خط داخلی یا 6 خط شهری با 16 خط داخلی عرضه میگردند. در اینگونه مراکز تلفن سانترال معمولا جهت افزایش قابلیت اتصال تعداد بیشتر خطوط داخلی، باید نسبت به خرید و نصب ماژولهای توسعه (در صورتی که سیستم قابل توسعه باشد!) با قیمتهای نسبتا قابل توجهی اقدام کرد. چنانچه سیستم مرکزی تلفن، قابلیت توسعه را نداشته باشد نیز تنها راه افزایش تعداد خطوط داخلی، تعویض کل دستگاه مرکزی تلفن با دستگاهی با ظرفیت بالاتر می باشد.
در مراکز IP-PBX مبتنی بر فن آوری VoIP قابلیت تعریف تعداد بسیار زیاد (چندین هزار) خط داخلی، تقریبا بدون نیاز به پرداخت هزینه های اضافی و همچنین بدون نیاز به توسعه سخت افزاری در مرکز سیستم، ارائه میگردد.
در سیستم IP-PBX پیشنهادی این شرکت (Elastix)، با استفاده از فن آوری VoIP، تقریبا بدون نیاز به افزایش حجم شبکه یا مرکز تلفن، امکان اتصال تعداد قابل توجهی خط شهری FXO ، یا E1 وجود دارد.
امکان فعال نمودن پیام گیر اختصاصی جهت هریک از کاربران داخلی و در صورت نیاز ارسال پیام های ذخیره شده به یک آدرس پست الکترونیک.
در سیستم مرکز تلفن VoIP به ازای هر شماره داخلی میتوان یک پیام گیر صوتی تعریف نمود. در صورت نیاز میتوان سیستم را به گونه ای تنظیم نمود که پیام صوتی ضبط شده را به یک آدرس e-mail نیز ارسال نماید. بدین ترتیب دریافت پیام از هر نقطه (حتی خارج از محل استقرار مرکز تلفن) که بتوان e-mail را دریافت کرد، ممکن میگردد.
امکان ایجاد صندوق پیشنهادات و انتقادات جهت تماس گیرنده گان تا در صورت نیاز نظرات و پیشنهادات خود را به صورت آزاد، در ساعات اداری یا پس از آن، به مدیریت شرکت انتقال دهند .
امکان برقراری تماس تصویری در هنگام مکالمه با استفاده از IP Phone های تصویری و همچنین برقراری کنفرانس تصویری (Video Conference) در این سیستم وجود دارد. همچنین امکان اتصال چندین مرکز IP-PBX به یکدیگر وجود دارد و با استفاده از این قابلیت، شرکتها و سازمانهایی که 2 یا چند شعبه در شهر خود، شهردیگر یا حتی خارج از کشور دارند میتوانند بدون استفاده از خطوط تلفن شهری یا راه دور و فقط با استفاده از خطوط تلفن داخلی به تبادل دیتا و مکالمه بین مراکز بپردازند. استفاده از این سیستم هزینه مکالمات شهری و بین شهری و بین الملل را تا حد چشمگیری کاهش میدهد. قابلیت بهره گیری از سیستم کنفرانس با استفاده از خطوط داخلی یا شهری به صورت نامحدود. امکان مکالمه همزمان بین چندین خط داخلی یا خارجی به صورت کنفرانس تلفنی تقریبا به تعداد نامحدود در سیستم وجود دارد.
جهت استفاده از این سیستم IP Phoneهای متعدد با قابلیتهای گوناگون در جهان طراحی و ارائه میگردند که (بسیاری از انواع آنها در بازار داخلی قابل تهیه است) البته استفاده کننده با توجه به نیاز و متناسب با بودجه خود میتواند انتخاب مناسبی داشته باشد. استفاده از نرم افزارهای SoftPhone نیز میتواند انتخاب مناسبی جهت کاهش شدید هزینه و در عین حال بهره مندی از حداکثر قابلیتها و تواناییهای سیستم باشد. نصب این نرم افزار بر روی گوشیهای پیشرفته برخی از تلفنهای همراه نظیرiPhone و همچنین گوشیهایی با سیستم عامل Android یا کامپیوترهای لپ تاپ امکان بهره برداری از سیستم را دو چندان میکند. با استفاده از قابلیت حمل که در این وسایل وجود دارد، چنانچه دسترسی به اینترنت نیز فراهم باشد، امکان اتصال آنها به شبکه داخلی تلفن شرکت حتی از مسافتهای بسیار دور به دست می آید. به این ترتیب تلفن همراه یا Laptop شما میتواند در منزلتان به عنوان خط تلفن داخلی محل کارتان مورد استفاده قرار گیرد.
مرکز تلفن IP-PBX Elastix به گونه ای طراحی شده تا استفاده از انواع گوشیهای استاندارد IP-Phone (گوشیهایی که پروتکل SIP را پشتیبانی کنند) در آن ممکن باشد. البته باید در نظر داشت تلفنهای معمولی که در مراکز تلفن PBX به خدمت گرفته میشوند نیز با استفاده از رابط مناسب میتوانند در مراکز IP-PBX مورد استفاده قرار گیرند.
امکان تنظیم سیستم جهت توزیع متناسب تماس های ورودی بین اپراتورهای شرکتدر جهت پاسخگویی هر چه مناسبتر به ارباب رجوع و ایجاد سهولت در برقراری مکالمه بین تماس گیرندگان از خارج مجموعه با اپراتورهای داخلی شرکت، روشهای متعددی در سیستم پیش بینی شده تا در کوتاهترین زمان ممکن اپراتورها پاسخگوی تماس گیرنده باشند.
قابلیت تنظیم صف انتظار پیشرفتهسیستم IP-PBX که از فن آوری VoIP استفاده می نماید، این امکان را به کاربر می دهد که در صورت وجود حجم بالای ترافیک تماس در شبکه، صف انتظار را فعال و تنظیم نماید و جهت آگاهی تماس گیرنده از مدت زمان باقیمانده تا پاسخگویی، زمان مورد نیاز جهت انتظار ایشان را پیش بینی و اعلام نماید.
قابلیت تنظیم آسان انواع پیامهای اعلامتلفن گویای هوشمند Interactive Voice Response) IVR ) این امکان را فراهم می سازد تا با تنظیم مناسب سیستم، ارتباط متقاضی به منابع اطلاعاتی و همچنین شماره های داخلی به سادگی میسر گردد.
سهولت در نقل و انتقالدر صورت انتقال محل کار کارمندی از یک اتاق به اتاقی دیگر در همان ساختمان، تنها کافی است تا گوشی IP-Phone خود را در محل جدید به کابل شبکه کامپیوتری متصل نماید تا با همان شماره قبلی، مجدداً فعال گردد در حالی که جابجایی یک خط داخلی در سیستمهای سانترال قدیمی بسیار پر دردسر و نیازمند به حضور تکنسین سیستم تلفن سانترال میباشد.
ارسال فکس نیز به سادگی فرستادن e-mailفکس سرور این سیستم امکان دریافت و توزیع و ذخیره فکسهای دریافتی را در Mail box از پیش تعریف شده ای به صورت فایلهایی با فرمت PDF فراهم می آورد. با توانمندی یکپارچه سازی سیستم فکس با e-mail ، ارسال فکس نیز به سادگی فرستادن e-mail است.
راهبری و کنترل سیستم مرکز تلفن و فکس سرور و ...این سیستم به مدیر مجموعه امکان می دهد تا گزارشات مختلف آماری از تماسهای ورودی و خروجی به مجموعه را با تمام جزئیات مورد نیاز از قبیل شماره تماس گیرنده، مدت مکالمه، زمان مکالمات، تماسهای بی پاسخ، فکس ها، e-mail ها و .... را مشاهده نماید.
مانیتورینگ سیستم توسط نرم افزار و بسیار ساده صورت می گیرد. در صورت نیاز، مدیر سیستم میتواند حتی از راه دور نظارت کامل بر عملکرد کل سیستم داشته باشد و در شرایطی که لازم بداند نسبت به ضبط یا شنود یک یا چند خط داخلی یا شهری به صورت هم زمان و بدون نیاز به نصب تجهیزات اضافی، اقدام نماید. محیط نرم افزاری elastix کاملا web based است و به گونه ای طراحی شده تا اعمال تغییرات و تنظیمات سیستم به سهولت امکان پذیر باشد. این محیط امکاناتی را فراهم می آورد تا عملیات پشتیبانی و نگهداری سیستم از راه دور امکان پذیر باشد. با توجه به اینکه مرکز تلفن Elastix از یک دستگاه سرور Linux بهره مند است، لذا کنترل کامل این سرور از طریق شبکه اینترنت (حتی از مسافتهای بسیار دور) امکان پذیر است.